Biodiversiteit in de woonomgeving: Samenleven met de natuur
27 maart '24
In onze versteende steden lijkt de natuur soms bijzaak te zijn. Maar niets is minder waar. De natuur speelt een belangrijke rol in het gezond houden van onze leefomgeving. We praten erover met André de Baerdemaeker, ecoloog bij Bureau Stadsnatuur van Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Met zijn ervaring als ecologisch consultant voor overheden en bedrijven weet hij precies hoe belangrijk biodiversiteit is voor een gezonde leefomgeving. “Biodiversiteit is geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor een veerkrachtige leefomgeving,” benadrukt hij.
Wat is biodiversiteit eigenlijk?
Biodiversiteit draait om de verschillende levensvormen die samen een ecosysteem vormen, van bomen en bloemen tot insecten en vogels. Soorten zijn vaak afhankelijk van elkaar voor voedsel en voortplanting. “Alles speelt een rol,” legt André uit. “Bijen bestuiven bloemen, vogels jagen op insecten, schimmels breken plantenresten af. Ze houden elkaar in balans en voorkomen dat één soort de overhand krijgt.”
Biodiversiteit is als een sociaal netwerk
Zonder biodiversiteit zou één enkele soort, zoals bijvoorbeeld kroos, een vijver kunnen overnemen en al het licht blokkeren, legt hij uit. “Voor niemand prettig, zelfs niet voor het kroos zelf!” Daarom is het belangrijk om zoveel mogelijk soorten samen te laten leven, wat zorgt voor een sterk, stabiel ecosysteem. Een diverse woonomgeving voorkomt dat één soort domineert. “Hoe meer soorten, hoe sterker en veerkrachtiger het geheel,” zegt André. Hij vergelijkt biodiversiteit met een sociaal netwerk: “Net zoals je in je eigen leven profiteert van een breed netwerk, zo heeft een ecosysteem ook baat bij veel verschillende soorten.”
Gezondheid en welzijn door biodiversiteit
Onze zintuigen en ons welzijn zijn nauw verbonden met natuur. Mensen zijn simpelweg niet geëvolueerd in steden van beton en baksteen; we voelen ons aangetrokken tot groen en frisse lucht. Dit zie je terug in ons gedrag: we zoeken massaal de natuur op om te ontspannen. En dat is niet zomaar; uit onderzoek blijkt dat mensen in groene omgevingen minder last hebben van stress en gezonder zijn. "Groen is meer dan een kleur, het biedt ons letterlijk ruimte om te ademen," legt de ecoloog uit. Een groene omgeving heeft invloed op ons fysieke én mentale welzijn – nog een reden om biodiversiteit serieus te nemen in stadsplanning.
Welke ecosystemen zijn cruciaal?
Een van de belangrijkste ecosystemen voor ons dagelijks leven is de bodem. Die zit vol bacteriën, schimmels en insecten, die samen zorgen voor vruchtbaarheid en een gezond klimaat. “De bodem leeft, ook al zien we het niet,” aldus de ecoloog. “Wat voor ons misschien modder is, is de basis voor een heel ecosysteem. En dat heeft invloed op onze voedselproductie en luchtkwaliteit.” Ook water speelt een onmisbare rol, legt hij uit: “Het vormt de basis voor al het leven. Als er iets mis is met het water werkt dat door in ons lichaam en dat van al het leven. Het is een onmisbare schakel.”
Wat kun jij doen om biodiversiteit te ondersteunen?
In een biodiverse wijk zie je soorten als koolmezen, merels, vleermuizen en zelfs watersalamanders leven. Van mussen die graag vetbollen eten, tot vleermuizen die jagen op insecten. Maar ook kleinere bewoners zoals spinnen profiteren van het leven tussen muren en kieren. Door slimme keuzes kunnen we hun leefomgeving nog aantrekkelijker maken – denk aan nestkastjes, insectenhotels en schuilplekjes. “Wist je dat de meeste spinnen die we in huis tegenkomen profiteren van de warmte en beschutting die wij bieden?” voegt de ecoloog toe. “Ze zitten er niet om ons te plagen, maar omdat wij nu eenmaal onderdeel zijn van hetzelfde ecosysteem.” Wil jij zelf bijdragen aan biodiversiteit? Hier zijn enkele tips:
1. Verschillende soorten planten
Kies voor (inheemse) planten die goed samengaan met de lokale flora en fauna in buitenruimtes. Vlinderstruiken, bijvoorbeeld, trekken veel insecten aan, terwijl een diversiteit aan bomen zoals lindes en eiken onderdak biedt aan verschillende dieren. “Een vlinderstruik is niet inheems, maar hij past goed in ons ecosysteem,” zegt de ecoloog. “Niet alles hoeft 100% inheems te zijn, als het maar een goede match is.”
2. Waterpartijen
Een vijver of kleine waterpartij biedt tal van voordelen. Het trekt kikkers, libellen en andere waterliefhebbers aan én zorgt ook voor betere afwatering in de wijk en tuin.
3. Groene daken en gevels
Door begroeiing aan gevels of op daken, kunnen insecten en vogels zich een weg banen door de wijk. Planten op deze plekken werken isolerend én bevorderen biodiversiteit.
Inspiratie voor de toekomst
De ecoloog benadrukt dat biodiversiteit in stedelijke gebieden maatwerk is. Wat werkt in een gebied met zandgrond, zoals delen van de kust, is niet per se geschikt voor een wijk op rivierklei. Daarnaast is de betrokkenheid van bewoners cruciaal. “Een stad kan nog zoveel investeren in groen, maar uiteindelijk is het de bewoner die het verschil maakt.” Van iemand met een levendige groene tuin tot een BBQ-liefhebber met een terras, iedere bewoner beïnvloedt de biodiversiteit om zich heen.
Het integreren van biodiversiteit in bouwprojecten biedt een groene, gezondere toekomst. Of het nu gaat om waterpartijen, nestkastjes, groene gevels of bewuste materiaalkeuzes: met elke stap bouwen we aan een levendige, natuurvriendelijke woonomgeving. Want zoals André zegt: “Hoge biodiversiteit is niet alleen een keuze, maar een noodzaak voor een leefbare toekomst.”